“Dit zijn ze,” zei de oude mevrouw. Ze friemelde wat in de envelop en haalde toen twee foto’s tevoorschijn, die ze me een voor een voorzichtig liet zien. De mevrouw was broos. Ik keek naar de foto’s.
en jonge man in uniform, stralend van zelfvertrouwen en optimisme, nog niets wetend van oorlog. “Mijn vader,” zei de mevrouw. “Dit is mijn moeder.” Ik zag een zachte vrouw in een gebloemde jurk, duidelijk verliefd. Mensen die bij elkaar pasten. Kop en schotel, pot en pan, eb en vloed, een twee-eenheid. Zonder ernaar te vragen, begreep ik dat het een gelukkig huwelijk was geweest. De mevrouw keek me aan. “Ach,” zei ik, “wat mooi.” Ze knikte. We wisten beiden wat niet gezegd hoefde te worden – dat haar ouders niet meer leefden, wie er het eerst was gegaan, hoe verdrietig de ander toen was, en zij dan, als het kleine meisje dat ze diep in haar hart altijd was gebleven. “Dankuwel”, zei ik. Ze knikte weer en ging terug naar haar stoel, een eind verderop.
ie middag was ik op een soos in een verzorgingstehuis, praten over vroeger, vragen of er verre voorvaders misschien op Atjeh hadden gevochten. Op het prikbord had een aankondiging gehangen, de mensen wisten dat ik kwam.
Het ging best goed. Ik hoorde wat overgeleverde verhalen, en iemand had een zolder met dozen waar ik in mag kijken. Dat had ik gehoopt en een beetje verwacht, maar op die envelop was ik niet voorbereid. Zeker niet van deze mevrouw. Ze had de hele middag aan de kant gezeten. Ze oogde wat afstandelijk, net of ze liever ergens anders wilde zijn. Dus iets in mij dacht: misschien verveelt ze zich, misschien verveel ik haar, en van die gedachte werd ikzelf wat afstandelijk. Zo maak je nergens nieuwe vrienden, maar dat bedacht ik pas toen ik weer bijna thuis was.
De Fransen noemen dat: L’esprit de l’escalier. Dat je na het weggaan op de trap denkt, natuurlijk, dat had ik moeten zeggen. Ja, als het te laat is, dan weet je het opeens.
Ik had moeten zeggen: lieve mevrouw, wat een groot cadeau geeft u mij, dat ik in uw hart mag kijken en daar de liefde mag zien die u voor uw ouders meedraagt, voor deze mensen die een onbezorgde toekomst samen verwacht hebben, en u die weet hoe anders het is gelopen.
Vilan van de Loo
