Bij de parfumerie zag ik een foeilelijke doos liggen. Er stond op: “4711 Aqua Colonia”. Meteen voelde ik het heimwee in mijn hart stromen. Ach, ja, die geur: 4711, dat was de geur van mijn grootmoeder. Bij mijn werktafel staat het laatste flesje dat ze in gebruik had. De hele dag moest ik denken aan luchten van vroeger.
Wat ik me herinner aan geuren, is weinig. En dat verbaast me, want er zijn indringende ervaringen met geur geweest. Ik was ongeveer vijf jaar, toen mijn ondeugende grootvader me even aan zijn sigaar liet roken. Hoesten natuurlijk, een standje van mijn moeder (ook voor hem) en daarna had ik een tot op de dag van vandaag voortdurende liefde voor Hofnar sigarenkistjes. Maar hoe opa zelf rook, dat ben ik vergeten. Van later herinner ik me de scherpe Badedas Dennengeur, die in de douche bleef hangen nadat mijn vader er geweest was. En in huis hadden we een kelder waarin de aardappelen lagen, die droge volle lucht zit in mijn geheugen. En er was de geur van haarlak, van Elnett Satin, die mijn moeder in grote cirkels op haar opgestoken kapsel spoot, nadat ze een van haar prachtige gebloemde jurken had aangetrokken. Een sprookjesgeur, vol heerlijkheid, die ook een beetje op mij neernevelde. In mijn ogen was ze een filmster.
Maar meer heb ik niet. Hoe kan dat nou?
Wanneer ik met ouderen over vroeger praat, vertellen zij nauwelijks over geuren. Het gaat over wat hun ogen zagen, wat hun oren hoorden, of ze bang waren of blij, en vaak hoe schraal het eten was. Ik heb veel levensgeschiedenissen gehoord waarin oorlog en bezetting belangrijk waren, en mijn boekenplanken buigen door, maar nog altijd weet ik niet hoe oorlog ruikt. Wat was de geur van het wittebrood van de bevrijding? Ik moet het raden. De wederopbouw ruikt naar blokken Sunlight-zeep, hard en naar vooruitgang. De jaren 1960 zijn vol wierook, en daarna begint de grote leegte. Dan komt de parfumindustrie ook zo opzetten. Tegenwoordig lopen we op straat door een geurveld, ook door de alomaanwezige horeca. Er is veel te veel te ruiken, ik ben ruikdoof geworden.
Foto’s van vroeger zijn er veel, bibliotheken vol. Films ook al. Met oude recepten valt nog een Koningin Wilhelmina Taart te bakken. Maar o, de geuren van weleer, wie kent ze nog, zijn ze misschien ergens bewaard gebleven?
Vilan van de Loo
